Muzeum Ziemi Rawickiej jest samorządową instytucją kultury, jednostką organizacyjną Gminy Rawicz. Powstało w 1973 roku, na mocy wcześniejszej uchwały Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Rawiczu (uchwała nr 87/410/71 z dnia 6 lipca 1971 r.). Jego siedziba od początku mieści się w pomieszczeniach zabytkowego ratusza w Rawiczu. Uroczysta inauguracja działalności placówki odbyła się 13 grudnia 1973 roku, w ramach lokalnych obchodów dwusetnej rocznicy powstania Komisji Edukacji Narodowej.

Adam Olbracht Przyjma-Przyjemski

Ekspozycję stałą zaaranżowano w trzech salach: historii miasta i powiatu rawickiego, archeologicznej oraz etnograficznej, odpowiadających działom tematycznym zbiorów. Pierwszym kierownikiem Muzeum została Maria Sierpowska, natomiast nadzór nad działalnością merytoryczną instytucji sprawowało Muzeum Narodowe w Poznaniu.
Pierwsza dekada działalności Muzeum to przede wszystkim okres intensywnego gromadzenia i opracowywania nowych zbiorów. Funkcję kolejnego kierownika powierzono Zbigniewowi Matysiakowi. W sierpniu 1979 roku z okazji Zjazdu Byłych Wychowanków Korpusów Kadetów została zorganizowana wystawa czasowa pamiątek kadeckich. Jej scenariusz opracował były kadet, artysta Wiktor Pawlikowski. Od tego momentu Muzeum rozpoczęło gromadzenie materiałów archiwalnych, dzieł sztuki, egzemplarzy broni, odznaczeń, przedmiotów, fotografii dokumentujących historię Korpusu Kadetów nr 3/2 w Rawiczu, tworząc odrębny dział tematyczny – obecnie największy w Polsce zbiór muzealiów kadeckich, liczący ok. 850 eksponatów i archiwaliów.
Na początku lat 80. XX wieku ekspozycję stałą Muzeum wzbogaciła wystawa pt. „Kurkowe bractwa strzeleckie miast ziemi rawickiej” z kolekcją tarcz, portretów, klejnotów brackich i odznaczeń. Swój dorobek  kilkakrotnie prezentowali przedstawiciele lokalnego środowiska artystycznego, m.in. Antoni Suchanecki („Kobieta w grafice”,1980), Zbigniew Łukowiak („Medale i rzeźby”, 1980, „”Malarstwo i grafika”, 1981, „Akwarele”, 1983), członkowie Grupy „Urbi” („Malarstwo Grupy Urbi”, 1985). Została również zorganizowana pierwsza wystawa zagraniczna – malarstwa i grafiki czeskiego artysty Pavla Hlavatego (1982 r.). Jej kuratorem był ówczesny kierownik Muzeum – Daniel Szczepaniak. Tym samym zapoczątkowano wieloletnią tradycję międzynarodowych wystaw plastycznych w Muzeum Ziemi Rawickiej. W 1988 roku z okazji obchodów jubileuszu lokacji miasta w Muzeum otwarto wystawę pt. „Raviciana. W 350-leciu Rawicza”. Z kolei współpraca ze środowiskiem kadeckim zaowocowała opracowaniem kolejnej ekspozycji  poświęconej historii i tradycji Korpusów Kadetów. Izba Kadecka została uroczyście otwarta w 1989 roku, podczas kolejnego, II Światowego Zjazdu Kadetów II RP. Od 1992 roku nosi imię podpułkownika Jana Kamińskiego. Ważną rolę w propagowaniu kadeckich tradycji odegrała wieloletnia dyrektor Muzeum – Bożena Rawluk-Raus.
 Korpus kadetów w Rawiczu

Pamięć o korpusie propagowana również poprzez działalność wydawniczą (numer specjalny „Zwu Kadeckiego” 2000, „Korpus Kadetów nr 2/3 w Rawiczu” 2013, „Korpus Kadetów nr 3/2 w starej fotografii” 2014, „Korpus Kadetów w Rawiczu. Historia i tradycja” 2015, „Kadeckie barwy” 2020). Za publikację albumu pt. „Korpus Kadetów w Rawiczu. Historia i tradycja”, autorstwa Henryka Pawłowskiego, Muzeum otrzymało nagrodę II „Izabella 2015” w Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku w Wielkopolsce.
Oprócz propagowania tradycji kadeckich Muzeum zorganizowało po 1989 roku kilkaset wystaw czasowych o tematyce historycznej, dokumentacyjnej, etnograficznej i artystycznej. W 1992 roku wystawą pt. „350-lecie Bractwa Kurkowego w Rawiczu” upamiętniono jubileusz istnienia jednego z najstarszych stowarzyszeń w mieście. Dwa lata później w rawickim ratuszu zostały zaprezentowane prace malarskie urodzonego w Panamie artysty Amancio Chiari Arcia. Podobną rangę miała zorganizowana w 2013 roku wystawa chińskiego rękodzieła ludowego i rzemiosła artystycznego pt. „Pięć barw smoka”. Pokazano na niej cenne eksponaty ze zbiorów Ambasady Chińskiej Republiki Ludowej w Warszawie. Liczną publiczność zgromadziły wystawy malarstwa, rzeźby i fotografii artystów związanych z ziemią rawicką, m.in. Witolda Adamczyka, Tomasza Bzdęgi, Romana Dworaka, Jacka Jarczewskiego, Marka Klimaszewskiego, Stanisława Kukli, Zbigniewa Łukowiaka, Krzysztofa Skwary, Antoniego Suchaneckiego, Włodzimierza Trawińskiego. Z kolei twórczość artystów nieprofesjonalnych, dzieci i młodzieży Muzeum promowało poprzez organizację cyklicznych wystaw oraz plenerów. W 2014 roku w Muzeum odbył się otwarty Przegląd Twórczości Amatorskiej, mający charakter niekonkursowej wystawy. Działanie jest kontynuowane jako Amatorski Konkurs Twórczości Plastycznej im. Romana Dworaka.

Rawicz-XVIII w
 

W 2001 roku Muzeum było gospodarzem I Biennale Sztuki Europejskiej Rawicz – Pakosław – Rokosowo. Wydarzenie promujące sztukę współczesną zainicjowali twórcy zrzeszeni w rawickiej Grupie R4. W jego kolejnych edycjach wzięli udział artyści z Białorusi, Francji, Holandii, Litwy, Czech, Ukrainy, Rumunii, Niemiec, Włoch oraz Polski. Pokłosiem biennale była zorganizowana po raz pierwszy w 2004 roku ogólnopolska konferencja „Tożsamość kulturowa Polski w Unii Europejskiej”. Od 2006 roku, dzięki nawiązaniu współpracy z Akademią Sztuk Pięknych w Poznaniu i Akademią Sztuk Pięknych we Wrocławiu, Muzeum stało się miejscem spotkań artystów akademickich. Podczas piątej edycji biennale w 2009 roku zaprezentowano dorobek rektorów polskich i rumuńskich uczelni artystycznych. Od 2011 roku cykliczne spotkania ze sztuką współczesną odbywały się jako impreza artystyczna pn. Rawickie Mosty Sztuki. Od 2001 do 2016 roku kuratorem biennale i spotkań akademickich był prof. Jacek Jarczewski (dyrektor Muzeum w latach 2012-2017). Wernisażom towarzyszyły każdorazowo konferencje naukowe, koncerty, plenery, pokazy, panele dyskusyjne, spotkania autorskie, a w 2017 roku również specjalny program warsztatów i prelekcji adresowanych do szerszego grona odbiorców, w tym dzieci i młodzieży. W Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku w Wielkopolsce za wystawę pn. „16. Międzynarodowe Rawickie Mosty Sztuki” Muzeum otrzymało wyróżnienie „Izabella 2016”.
W dniu 28 lutego 2017 roku w Rawiczu zostały zorganizowane ogólnopolskie obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Honorowym gościem w Muzeum Ziemi Rawickiej był Prezydent RP Andrzej Duda, który obejrzał m.in. okolicznościowe wystawy muzealne „Śladami zbrodni. Centralne Więzienie Rawicz 1945-1956” oraz „Kadeci Wyklęci”.
Od kwietnia 2017 roku funkcję Dyrektora Muzeum Ziemi Rawickiej pełni Adriana Miara. Kolejnym przełomem w działalności instytucji było otwarcie nowej, kompleksowo zaaranżowanej ekspozycji stałej Muzeum, które nastąpiło w maju 2018 roku, podczas Nocy Muzeów. Po kapitalnym remoncie ratusza oraz przeprowadzeniu konserwacji ponad stu najcenniejszych eksponatów, zostały opracowane i przygotowane dla zwiedzających wystawy tematyczne w salach: etnograficznej, dawnych rzemiosł, brackiej, kadeckiej, Stanisława Kukli, portretowej oraz w historycznym gabinecie burmistrza.
Muzeum jest głównym organizatorem Rawickich Jarmarków Historycznych oraz wydarzeń kulturalnych w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa. W tej dziedzinie w 2019 roku Narodowy Instytut Dziedzictwa przyznał instytucji specjalne wyróżnienie. Natomiast w 2020 roku Muzeum otrzymało I nagrodę w konkursie Fundacji Muzeów Wielkopolskich za realizację programu edukacji regionalnej „Nasza historia – nasza tożsamość”.
W listopadzie 2018 roku przy Muzeum Ziemi Rawickiej został uruchomiony Punkt Informacji Turystycznej i Kulturalnej, którego zadaniem jest promocja Muzeum, lokalnej oferty kulturalnej, walorów turystycznych oraz krajoznawczych ziemi rawickiej. Punkt otrzymał certyfikat Polskiego Systemu Informacji Turystycznej.